Kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile icra takibi, alacaklıların alacaklarını hızlı ve etkin bir şekilde tahsil etmelerini sağlayan ilamsız bir icra takibi yoludur.
Kambiyo senetleri, ticari hayatta borç ve alacak ilişkilerinin düzenlenmesinde önemli bir rol oynar. Özellikle ticaretle uğraşan kişiler ve şirketler arasında sıklıkla kullanılan bu senetler, borcun güvence altına alınması ve tahsil edilmesi açısından büyük bir öneme sahiptir.
Kambiyo Senetlerinin Tanımı ve Çeşitleri
Kambiyo senetleri; poliçe, bono ve çek olmak üzere 3 türden oluşur. Bu kambiyo senetleri, borç ilişkilerini düzenleyen kıymetli evraklardır.
Poliçe, TTK’ nda düzenlenen, keşideci (düzenleyen), muhatap ve lehtardan oluşan, üçlü bir havale ilişkisini barındıran kambiyo senedi türüdür.
Bono ise, borçlunun belirli bir tarihte alacaklıya belirli bir tutarı ödemeyi taahhüt ettiği senettir. Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenen bir kıymetli evraktır. Bono, genellikle yaygın olarak “senet” olarak bilinmektedir. Bonoda, poliçeden farklı olarak bonoda muhatap yoktur, senedi düzenleyen ile ödeme yapacak olan kişi aynıdır.
Çek, belirli bir tutarın bankadan ödenmesini sağlayan ödeme aracıdır. Bankalarda mevcut bir hesaba dayanır. Belirli bir miktarın, çeki düzenleyen kişi (keşideci) tarafından çekin üzerinde yazılı olan kişiye ya da onun emrine ödenmesi için verilen yazılı bir talimattır.
ÇEK ÖRNEĞİ
Zamanaşımı
Poliçe, bono ve çekten oluşan kambiyo senetleri hakkında zamanaşımı süreleri Türk Ticaret Kanunu’ nda düzenlenmiştir.
Türk Ticaret Kanunu’ nun 749. maddesi: “Poliçeyi kabul edene karşı ileri sürülecek poliçeden doğan istemler, vadenin geldiği tarihten itibaren üç yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.
Hamilin, cirantalarla düzenleyene karşı ileri süreceği istemler, süresinde çekilen protesto tarihinden veya senette “gidersiz iade olunacaktır” kaydı varsa vadenin dolduğu tarihten itibaren bir yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.
(3) Bir cirantanın başka cirantalarla düzenleyen aleyhine ileri süreceği istemler, cirantanın poliçeyi ödediği veya poliçenin dava yolu ile kendisine karşı ileri sürüldüğü tarihten itibaren altı ay geçmekle zamanaşımına uğrar.”
Türk Ticaret Kanunu’ nun 778/1-h maddesi uyarınca bononun niteliğine aykırı düşmedikçe zamanaşımına dair 749 ila 751 madde hükümleri bonolara da uygulanır.
Türk Ticaret Kanunu’ nun 814. maddesi: “Hamilin, cirantalarla düzenleyene ve diğer çek borçlularına karşı sahip olduğu başvurma hakları, ibraz süresinin bitiminden itibaren üç yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.
(2) Çek borçlularından birinin diğerine karşı sahip olduğu başvurma hakları, bu çek borçlusunun çeki ödediği veya çekin dava yolu ile kendisine karşı ileri sürüldüğü tarihten itibaren üç yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.”
Zamanaşımına uğramış poliçe, bono veya çek ile kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile icra takibi başlatılması mümkün değildir. Borçlunun veya cirantaların şikayeti üzerine icra takibinin iptaline karar verilir.
Delil başlangıcı olarak kabul edilerek genel haciz yolu ile ilamsız icra takibi yapılması mümkündür. Bununla birlikte genel mahkemelerde alacak davası açılması, sebepsiz zenginleşme davası açılması mümkündür.
Takip Talebi
Kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile icra takibinininilk adımı takip talebi ile icra müdürlüğüne başvurulmasıdır. Yetkili icra dairesi genel haciz yoluyla takibe ilişkin hükümlerle tespit edilecektir. Kısaca alacağını tahsil edemeyen alacaklı, takip talebi hazırlayarak icra müdürlüğüne başvurur.
Takip talebi genel haciz yoluyla takipteki esaslara uygun olarak doldurulacaktır. Bununla birlikte alacaklının, kambiyo senedinin aslını ve yeteri kadar onaylı örneğini takip talebine eklemesi gerekir.
Bir alacak, hem rehinle hem de kambiyo senedi ile güvence altına alınmış olabilir. Böyle bir durumda alacaklının seçimlik hakkı doğacaktır. Alacaklı, “Rehnin Paraya Çevrilmesi Yolu İle İcra Takibi” veya “Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yolu ile İcra Takibi” nden birisini seçerek alacağını tahsil edebilir.
Ödeme Emri
İcra memuru, alacaklının kambiyo senedi aslı ve takip talebi ile başvurması üzerine gerekli incelemeleri yapar. Senedin geçerli olduğunu ve vadesinin geldiğini görürse, borçluya senet sureti ile birlikte ödeme emri gönderir.
İcra müdürü tarafından düzenlenen ödeme emrine İcra ve İflas Kanunu’ nun 168. maddesindeki kayıtlar yazılır:
Ödeme Emrine İtiraz
Borçlu, kambiyo senedindeki imzaya veya borca itiraz edebilir. Borçlu olmadığını veya imzanın kendisine ait olmadığını düşünüyorsa gerekçelerini belirterek icra mahkemesine itiraz edebilir. Ödeme emrini tebliğ alan borçlunun, tebliğ tarihinden itibaren 5 gün içinde itiraz etmesi gerekmektedir. 5 günlük süre hakdüşürücü süredir. İcra müdürünün takip hukukuna aykırı bir işlemi sözkonusu ise bu durumda borçlu şikâyet yoluna başvurmalıdır.
Borçlunun itirazı üzerine icra mahkemesi, itirazı değerlendirir ve karara bağlar. İtirazın kabul edilmesi durumunda icra takibi durur; reddedilmesi durumunda ise takip devam eder.
Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yolu İle İcra Takibinde Ödeme Süresi
Ödeme emrini tebliğ alan borçlu, tebliğ tarihinden itibaren 10 gün içinde tüm borcunu ödemek zorundadır. Borçlu, borcunu ve ferilerini ödeme emrinde belirtilen icra müdürlüğüne ait banka hesabına ödemek zorundadır.
Bununla birlikte borçlu, borcunu icra müdürlüğüne ait banka hesabına ödemek yerine alacaklının kendisine öderse alacaklı tarafından icra müdürlüğüne borcun haricen tahsil edildiğinin bildirilmesi ve tahsil harcının yatırılarak dosyanın kapatılması gerekmektedir.
Mal Beyanı
Ödeme emrini tebliğ alan borçlu, 5 gün içinde ödeme emrine itiraz etmez ve 10 gün içinde borcu da ödemez ise aynı süre içinde mal beyanında bulunması gerekmektedir. Borçluya tebliğ edilen ödeme emrinde takip borçlusunun zamanında mal beyanında bulunmaması veya yaptığı mal beyanı gerçeğe aykırı nitelikte olması durumunda kendisinin hapis cezası ile cezalandırılacağı da açıkça ihtar edilir.
Borçlu, borcunu karşılayacak kadar olan mal beyanında bulunmak zorundadır. Tüm malvarlığını beyan etmek zorunda değildir. Borçlunun bir malvarlığı veyahut geliri bulunmasa dahi bunların bulunmadığına ilişkin de mal beyanında bulunması gerekir.
Takibin Kesinleşmesi
İcra takibine itiraz edilmemesi veya itirazının icra mahkemesi tarafından reddedilmesi halinde icra takibi kesinleşir. Sonuç olarak icra takibine itiraz etme hakkı ortadan kalkmış olur.
Haciz
İcra takibinin kesinleşmesi aşamasından sonra haciz aşaması vardır. Alacaklının talebi üzerine icra memuru tarafından borçlunun mal varlığına haciz işlemi uygulanır. Çoğunlukla borçlunun aracına, tapu kayıtlarına, maaşına haciz işlemi uygulanır. Bunlarla birlikte banka hesaplarına, üçüncü kişiden alacaklarına, miras payına vs. haciz işlemi uygulanabilecektir.
Borçlunun maaşının tamamına haciz işlemi uygulanması mümkün değildir. Sadece maaşının 1/4’ üne haciz işlemi uygulanır. Ancak kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ile yıllık izin ücreti gibi ücret alacaklarının tamamının haczedilmesi mümkündür.
Satış ve Paranın Ödenmesi
Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yolu İle İcra Takibinde son aşama Satış ve Paranın Ödenmesi aşamasıdır.
Borçlunun haczedilen malvarlığı icra müdürlüğü tarafından satılarak paraya çevrilir ve alacaklıya ödenir. Borcun tamamının ödenmesinden sonra kalan meblağ borçluya iade edilir.
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Eren GENÇ ve Av. Halil ÖZBEKLİ’ye aittir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Diğer makalelerimize makaleler bölümünden ulaşabilirsiniz.
Soru ve Yorumlar İçin
Hukuki sorunlara dair her türlü görüş, yorum ve sorularınızı iletişim bölümünden ve mail bölümünden yazabilirsiniz.