Trafik kazaları, toplumsal yaşamın yoğunluğu, motorlu taşıt kullanımının yaygınlığı ve altyapı sorunları gibi nedenlerle sıkça karşılaşılan olgulardandır.
Trafik kazaları sonucunda sadece maddi zararlar değil, bazen kişinin ruhsal / manevi bütünlüğünde de ciddi zedelenmeler meydana gelir. Kişilerin ruhsal ve psikolojilerini etkiler, yaşam kalitelerinde düşüşe ve aile ilişkilerinde sarsılma gibi sonuçlar da doğurur. İşte bu noktada, mağdurun çektiği acı, ızdırap, elem, psikolojik travma gibi zararlar “manevi tazminat” kavramı altında tazmin edilmektedir. Türk hukuku, maddi olmayan zararların giderilmesi amacıyla “manevi tazminat davası” açma hakkını tanımaktadır.
Manevi Tazminat Nedir?
Manevi tazminat, zararın maddi olmayan kısmının tazminini amaçlayan bir hukuki kurumdur. Maddi tazminat, malvarlığı değerlerindeki azalmayı giderirken, manevi tazminat bedensel zarar, ruhsal ızdırap, haklı elem, keder gibi soyut zararları telafi etmeye yöneliktir.
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’ nun Manevi Tazminat başlıklı 56. maddesi:
“Hâkim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir.
Ağır bedensel zarar veya ölüm hâlinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir.Hâkim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir.
Ağır bedensel zarar veya ölüm hâlinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir.”
Manevi Tazminat Davası Açmanın Şartları Nedir?
Bir trafik kazasında manevi tazminat talep edilebilmesi için bazı şartların birlikte bulunması gerekir:
- Haksız fiil (kusurlu eylem veya ihmal): Trafik kazasına sebep olan davranışın hukuka aykırı ve kusurlu olması gerekir. Kusurun varlığı ispatlanmalıdır.
- Zarar (manevi zarar): Bedensel zarar veya ölüm olgusu veya manevi acı, keder gibi soyut zararların varlığı gereklidir. Sadece maddi zarar olması manevi tazminat için yeterli değildir.
- Nedensellik bağı: Manevi zarar ile kusurlu fiil arasında illiyet bağının olması gerekir. Yani kaza ile manevi zarar arasında doğal ve hukuki bağlantı kurulabilmelidir.
- Zamanında talep: Zamanaşımı süresi geçmemiş olması gerekir.
- Talep hakkına sahip olma: Kimin manevi tazminat talep edebileceği belirlenmelidir (zarar gören, yakınları vs.).
Bu şartlardan herhangi biri eksikse mahkeme manevi tazminat talebini reddeder.
Kimler Manevi Tazminat Talep Edebilir?
- Yaralanmalı Trafik Kazalarında:
Yaralanan kişi, uğradığı üzüntü ve psikolojik zarar nedeniyle manevi tazminat davası açma hakkına sahiptir.. Manevi tazminat ile birlikte tedavi giderleri, kazanç kaybı, çalışma gücü azalması ve ekonomik geleceğin sarsılması gibi maddi tazminat talebinde bulunma hakkına sahiptir.
Hâkim, olayın özelliklerini dikkate alarak uygun bir tutar belirler. Türk Borçlar Kanunu madde 56/1 hükmü bu yetkiyi düzenlemektedir.
Yakınlarının manevi tazminat hakkı ise Türk Borçlar Kanunu madde 56/2 ile düzenlenmiştir.
Burada “yakınları” ifadesi kullanılmıştır. Aile bağı olmasa bile sevgi bağı olan kişiler de manevi tazminat talep etme hakkına sahiptir. Örneğin uzuv kaybı, kalıcı sakatlık, büyük cerrahi müdahaleler gibi ağır bedensel zararlar.
2. Ölümle Sonuçlanan Trafik Kazalarında
Ölüm halinde ölenin yakınları manevi tazminat talep etme hakkına sahiptir.
Ölenin yakınları ayrıca destekten yoksun kalma tazminatı talep etme hakkına da sahiptir. Bu maddi tazminat türü, ölen kişinin sağlığında ekonomik destek sağladığı yakınlarına ödenir. Bu talepler cenaze masrafları ve ölüm öncesi tedavi giderlerini de kapsar. Destekten yoksun kalanlar, ölenin hayatı boyunca kendisine destek veren kimselerdir.
Hesaplama yapılırken ölenin yaşı, geliri, destek süresi ve hak sahiplerinin ekonomik durumu dikkate alınır.
Sigorta Şirketleri Manevi Tazminattan Sorumlu mudur?
Genel kural olarak sigorta şirketleri manevi tazminattan sorumlu değildir. Manevi tazminat davaları, doğrudan kazaya sebep olan araç malikine, araç işletenine ve sürücüsüne karşı açılır. Ancak ihtiyari mali mesuliyet (İMM) veya kasko poliçesi kapsamında manevi tazminat teminatı varsa sigorta şirketi de manevi tazminattan sorumludur.
Trafik Kazasında Manevi Tazminat Davası Açma Süresi Nedir?
Manevi tazminat davası açma süresi, zarar ve failin öğrenildiği tarihten itibaren iki yıldır. Her hâlde kazanın meydana geldiği tarihten itibaren on yıl geçmesiyle zamanaşımı gerçekleşir. Eğer kaza ceza gerektiren bir fiilden kaynaklanıyorsa, bu durumda ceza zamanaşımı süresi uygulanır.
Karayolları Trafik Kanunu madde 109/2 uyarınca:
“Dava, cezayı gerektiren bir fiilden doğar ve ceza kanunu bu fiil için daha uzun bir zaman aşımı süresi öngörmüş bulunursa, bu süre maddi tazminat talepleri için de geçerlidir.”
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2015/11704 E., 2015/19008 K. sayılı kararında da, ceza davası açılmamış olsa bile suç niteliği taşıyan haksız eylemlerde uzamış ceza zamanaşımının uygulanacağı belirtilmiştir.
Manevi Tazminat Davası Kime Karşı Açılır?
Trafik kazasında manevi tazminat davası, kusurlu sürücüye, aracı işletene ve araç malikine karşı açılan bir davadır. Araç sahibi şirket ise dava şirkete karşı açılmalıdır. Bu kişiler dışında ihtiyari mali mesuliyet (İMM) veya kasko poliçesi kapsamında manevi tazminat teminatı varsa sigorta şirketine karşı da dava açılabilir. Yani sigorta şirketi de bu tazminattan sorumlu tutulmaktadır.
Manevi Tazminat Miktarı Nasıl Hesaplanır?
Manevi tazminat hesaplamasında, sabit bir tarife yoktur. Hesaplama konusunda mahkemece bilirkişi raporu alınmamaktadır. Hakim, olayın ağırlığı, kusur oranı, tarafların ekonomik ve sosyal durumu, yaş ve sağlık koşulları gibi kriterlere göre hakkaniyetle karar verir. Burada amaç, zararı gidermek olup haksız zenginleşme değildir.
Önemli nokta: Manevi tazminat davası kısmi veya belirsiz olarak açılamaz. Talep edilen miktar baştan belirlenmelidir ve dava bu şekilde açılmalıdır. Dava açıldıktan sonra ıslah yoluyla artırılamaz veya ayrı dava ile istenemez.
Görevli ve Yetkili Mahkeme
Görevli mahkeme:
- Kural olarak trafik kazasından doğan manevi tazminat davalarında görevli mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemesi.
- Sigorta şirketine karşı dava açılacaksa: tüketici sıfatı varsa Tüketici Mahkemesi, taraflar tacir ise Ticaret Mahkemesi.
- Trafik kazası aynı zamanda iş kazası niteliğindeyse işverene karşı açılan davada: İş Mahkemesi.
Yetkili mahkeme:
- Davalının ikametgahı,
- Kazanın meydana geldiği yer,
- Zarar görenin yerleşim yeri
- Sigorta şirketi yönünden ayrıca şirket merkezinin/şubesinin bulunduğu yer veya tüketicinin ikametgahı.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre, yetkili mahkemenin belirlenmesi davanın usulüne uygun şekilde yürütülmesi açısından önemlidir.
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Eren GENÇ ve Av. Halil ÖZBEKLİ’ye aittir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Diğer makalelerimize makaleler bölümünden ulaşabilirsiniz.
Soru ve Yorumlar İçin
Hukuki sorunlara dair her türlü görüş, yorum ve sorularınızı iletişim bölümünden ve mail bölümünden yazabilirsiniz.